Titia Bouwmeester is opgeleid als beeldend kunstenaar en maakt sinds 1991 voorstellingen op de meest uiteenlopende locaties. De hoofdrol in haar stukken gaat meestal naar gemeenschappen in transitie: mensen die opnieuw hun weg zoeken in een veranderende wereld. Sinds haar afstuderen als vegetarisch chef-kok in 2020 bij VIP Health & Nutrition, voegt ze een nieuw element toe aan haar voorstellingen: smaak.
Samen eten brengt mensen bij elkaar. Dat had Titia al snel door. Ze vindt koken één van de meest leuke en ontspannende dingen om te doen. Toen ze studeerde aan de kunstacademie, kookte ze in vegetarische restaurants in Amsterdam. Eigenlijk kookt ze haar hele leven al en toch is ze pas twee jaar geleden een koksopleiding gaan doen. “Ik ben in veel dingen een autodidact. Ook als kok had ik mezelf van alles geleerd door gewoon te proberen. Op een gegeven moment werkte ik met professionele koks en dat maakt het verschil wel zichtbaar: ik was handig in de keuken, maar ik had minder kennis van producten en technieken. Ik wilde meer weten.”
“Ik wist niet dat er zóveel was wat ik niet wist!”
Ze startte met de vegetarische koksopleiding van VIP. “Dag 1 van de opleiding was gelijk fantastisch. Ik wist niet dat er zóveel was wat ik niet wist! Dat er zoveel te weten is. Niet alleen over producten en technieken, maar ook over de combinatie voeding, lichaam en geest. Ik stuiterde door de keuken van enthousiasme. Zo interessant allemaal!”
Koken is theater
“Femke, hoofddocent van de opleiding, is natuurlijk ook een verhalenverteller. Zet iets voor haar neus en ze kan er uren over vertellen. Eigenlijk zou je haar op een podium moeten zetten! Het proces van koken is enorm interessant. Als je ziet hoe voedsel transformeert tijdens het bereidingsproces, de structuren, de kleuren. Dat is ook theater. De kennis van Femke heeft mijn repertoire zoveel groter gemaakt. Ik heb ineens veel meer mogelijkheden om eenvoudige producten te bereiden en nieuwe smaken te creëren. Ik heb beter leren balanceren met contrasterende smaken. En geleerd hoe je groenten kunt roken, pekelen, fermenteren, noem maar op. En ik heb de meest fantastische dames ontmoet tijdens de opleiding, allemaal vega-chefs natuurlijk. Dankzij hen heb ik mijn laatste voorstelling kunnen maken.”
Theater, muziek en eten
Titia ontwikkelt haar voorstellingen op locaties waar actuele thema’s voelbaar en zichtbaar zijn. Haar zorgen over milieu en klimaatveranderingen waren mede aanleiding voor het maken van de theatervoorstelling ‘Grondproeven’, met boeren in de hoofdrol. “Als koks en als theatermakers kunnen we mensen verleiden om andere keuzes te maken. In deze voorstelling komt alles samen: theater, muziek en eten. Twee acteurs vertellen het verhaal van vier boeren: boer Ted, boer Frank, boer Jan en boer Peter. Het zijn verschillende soorten boeren: een biologische boer, een boer die een transitie van regulier naar biologisch overweegt, een boer die middenin de omschakeling zit en een reguliere boer die levert aan alle grote supermarkten. Ze hebben hun bedrijf allemaal op een andere manier ingericht en allemaal een goede reden voor die keuze. Mijn doel is om hun verhaal zo vorm te geven dat een breder publiek zich gaat interesseren in de voedseltransitie. Dat mensen voor het groenteschap staan en nieuwsgierig zijn naar waar hun eten vandaan komt. Boeren moeten in beweging komen, maar wij als consument zeker ook. Ik wil mensen niet aanspreken met feiten en cijfers, maar wil juist de mensen die ons voedsel produceren een gezicht geven. De meeste mensen denken niet na over wie hun eten heeft gemaakt, wie dat heeft geteeld.”
“Als koks en als theatermakers kunnen we mensen verleiden om andere keuzes te maken.”
Dichtbij de boeren komen
De voorbereiding van zo’n voorstelling gaat veel verder dan een interviewtje. Titia heeft de boeren niet alleen gesproken, ze werkte ook mee op het land. “Alleen zo ontdek je echt wat erbij komt kijken. Al werkend stelde ik natuurlijk vragen. De voorstelling wordt gespeeld door twee acteurs, die ieder twee boeren spelen. Zij gebruiken letterlijk de woorden van de boeren. Het gaat mij er niet alleen om wát ze zeggen, maar ook hóe ze praten. Ik wil de onderliggende emoties voelbaar maken. De boeren zelf waren natuurlijk ook aanwezig en voelden zich echt gehoord. En als publiek kom je heel dichtbij de boeren.”
Daar komt ook het eten om de hoek kijken. Een driegangenmenu, bereid met de groenten van de boeren, is verweven met de scènes. “Je luistert niet alleen naar de stemmen die de verhalen van de boeren vertellen, je proeft de verhalen ook. Je eet niet gewoon een bietje, maar je eet een bietje van boer Frank.”
Het publiek is breed en bestaat uit theaterliefhebbers, foodies, overtuigde vegetariërs en natuurlijk veel boeren. “Er is veel respect en interesse tussen de boeren onderling. Ze leren van elkaar en volgen elkaar. Ze hebben veel overeenkomsten. Niet alleen de biologische boeren willen het beste voor hun land: alle boeren die ik bezocht, volgden cursussen over het bodemleven bijvoorbeeld.”
Boer Teds knolselderij in de hoofdrol
Het menu tijdens de voorstelling is vegetarisch en de ingrediënten komen allemaal van minder dan 30 kilometer afstand. “We laten zien dat je geen avocado of ananas nodig hebt. En geen vlees. Het is mooi als echte vleesliefhebbers na afloop vertellen dat zij het vlees niet gemist hebben. En het is heel leuk om te koken met de producten van de boeren. Zo verrassen we hen ook. Boer Ted teelt al jaren knolselderij. Hij wist niet wat hij meemaakte. Wij voegen als het ware waarde toe aan het basisproduct door de bijzondere bereiding. Zo kun je het ook weer op een andere manier in de markt zetten.”
De boerderij van boer Ted was de speellocatie van de voorstelling. Nog specifieker: ze speelden in zijn monumentale koelcel. “Die ligt normaal gesproken vol met knolselderijen, maar in augustus was hij net door de voorraad heen, dat kwam perfect uit. We hebben een professionele keuken en restaurant gebouwd, waar we kookten, speelden en muziek maakten. De knolselderij van Ted kwam in iedere gang terug: een knolselderij-mierikswortelsoepje met een krokantje van pastinaak als voorgerecht, gerookte knolselderij, aardappelpuree, broccoli, uienchutney, soubise (Franse uiensaus) en mosterdkaviaar als hoofdgerecht, knolselderij-citroenijs met broodpudding en een dieprode saus van biet en steranijs als dessert. Tijdens het serveren en eten van een gang, pauzeerde de voorstelling. Zo konden de gasten met elkaar in gesprek. Dat wat ze gezien en gehoord hadden laten bezinken, bedenken wat ze ervan vonden. En daarna speelden we weer verder.”
Verbinding zoeken tussen boeren en consumenten
“Vroeger had iedereen een neef of nicht, een klasgenoot of een oom met een boerderij. Je kwam daar over de vloer en wist hoe het eraan toe ging. De afstand tussen boeren en burgers is nu zo groot. Er zijn veel vooroordelen: ze verkloten het landschap, zorgen voor stikstofoverschot. Maar we vergeten vaak dat boeren onderdeel zijn van het systeem. Ze staan voor enorme dilemma’s. Boeren beheren ons landschap. Het bedrijf is vaak een familiebedrijf en daardoor zijn zij jarenlang, generaties lang, verbonden aan die grond. Tegelijkertijd verandert de wereld om hen heen en moeten zij daar ook in mee. Ik hoop boeren en consumenten weer te verbinden.”
[ld_highlight][/ld_highlight]Oproep: koks en boeren gezocht
De komende drie jaar gaat Titia meer voorstellingen maken over akkerbouwers in transitie. Waarschijnlijk een drieluik, telkens met de combinatie theater, live muziek en eten. Ben jij vegetarisch kok en denk je: hier wil ik aan meewerken, laat dat dan weten aan Titia. “We kunnen meer koks gebruiken. Ik vind dat ook leuk, want hoe meer mensen meewerken, hoe meer mensen geïnspireerd raken om daarna op hun eigen manier bij te dragen aan meer bewustzijn over ons voedsel.” En ook boeren die willen meewerken zijn van harte welkom. Titia: “Als je dit leest en het lijkt je leuk om jouw verhaal terug te zien in onze voorstelling, neem dan vooral contact met mij op.”
Ga voor contactgegevens en meer informatie over Titia’s werk naar titiabouwmeester.nl.
Fotografie: Marcel Molle en Femke van den Heuvel
